Elektrik makineleri, motor, generatör gibi hareketli ile transformatörler gibi hareketli olmayan makineler olarak sınıflandırılır. Hareket eden elektrik makineleri, girişlerine uygulanan enerji şekline göre motor veya generatör olarak çalışır. Eğer makinenin girişine elektrik enerjisi verilip, çıkışından mekanik enerji alınıyorsa motor çalışma, girişine mekanik enerji verilip, elektrik enerjisi elde ediliyorsa generatör çalışma olarak adlandılır. Bu iki tip çalışmada elektromekanik dönüşüm vardır. Transformatörlerde bu dönüşüm yoktur çünkü makine girişine elektrik enerjisi verilir, çıkışından da elektrik enerjisi alınır.
Elektrik makinelerinde enerji dönüşümünün oluşabilmesi için Faraday, Biot-Savart ve Amper yasalarından faydalanılır. Bu yasalar elektrik mühendisliğinin temel yasalarıdır.
Elektrik Makinelerinin Sınıflandırılması
Hareketsiz Elektrik Makineleri
- Güç transformatörleri
- Dağıtım transformatörleri
- Ölçü transformatörleri
- Oto transformatörler
- İzolasyon transformatörleri vb.
Hareketli Elektrik Makineleri
Hareketli elektrik makineleri öteleme (lineer motorlar) ve dönme hareketi yapan makineler olmak üzere ikiye ayrılır. Dönme hareketi yapan elektrik makineleri ise alternatif akım, doğru akım ve özel elektrik makineleri olmak üzere üçe ayrılır.
Alternatif akım makineleri
- Asenkron makineler
- Senkron makineler
Doğru akım makineleri
- Serbest uyarmalı doğru akım makineleri
- Şönt uyarmalı doğru akım makineleri
- Seri uyarmalı doğru akım makineleri
- Karma (kompund) uyarmalı doğru akım makineleri
Özel elektrik makineleri
- Sabit mıknatıslı (permanent magnet) makineker
- Servomotorlar vb.
Elektrik Makinelerinde Kayıplar
Elektrik makineleri enerji dönüşümünü gerçekleştirirken makineye verilen giriş gücü, bazı kayıplara uğrayarak çıkıştan alınır. Çünkü makine yapısında kullanılan demir, bakır, alüminyum vb. malzemelerin yapılarından dolayı kayıplar meydana gelir. Aynı şekilde hareketli elektrik makinelerinde ise ekstra bir de hava boşluğundan kaynaklanan sürtünme kayıpları da mevcuttur. Dolayısıyla elektrik makinelerinde çıkıştan alınan güç tam olarak %100 verimde alınamaz.
Transformatörlerde sadece bakır ve demir kayıpları (boşta ve yükte kayıplar) meydana gelirken (Pk), dönme hareketi yapan makinelerde bu kayıpların yanında sürtünme ve soğutma için harcanan vantilasyon kayıpları da (Pv) da oluşur. Verim, elektrik makinesinden alınan çıkış gücünün (Pç), giriş gücüne (Pg) oranıdır ve yüzde olarak tanımlanır.
Transformatörlerde verim hesabı aşağıdaki formülle yapılır.
![\[P_g=P_ç+P_k\]](https://www.electricistanbul.com/wp-content/ql-cache/quicklatex.com-26f47269ba1ed2553227c313a363bd91_l3.png "Rendered by QuickLaTeX.com")
![\[Verim=\frac{P_ç}{P_g}\]](https://www.electricistanbul.com/wp-content/ql-cache/quicklatex.com-abb2792475ccb64aabed114aa12e9a3c_l3.png "Rendered by QuickLaTeX.com")
Elektrik motorlarında verim hesabı aşağıdaki formülle yapılır.
![\[P_{elek}=P_{mek}+P_k+P_v\]](https://www.electricistanbul.com/wp-content/ql-cache/quicklatex.com-a53df3af497f1e7fc39a06241d3261d6_l3.png "Rendered by QuickLaTeX.com")
![\[Verim=\frac{P_{mek}}{P_{elek}}\]](https://www.electricistanbul.com/wp-content/ql-cache/quicklatex.com-92f83a7ec7e05e77697b7366a2d41639_l3.png "Rendered by QuickLaTeX.com")
Generatörlerde verim hesabı aşağıdaki formülle yapılır.
![\[P_{mek}=P_{elek}+P_k+P_v\]](https://www.electricistanbul.com/wp-content/ql-cache/quicklatex.com-3ddf8d55332af04e73aa616a3f4f645f_l3.png "Rendered by QuickLaTeX.com")
![\[Verim=\frac{P_{elek}}{P_{mek}}\]](https://www.electricistanbul.com/wp-content/ql-cache/quicklatex.com-fc50c62708b5ec7648925f72853f25f9_l3.png "Rendered by QuickLaTeX.com")
