OTOMATİK SİGORTA İLE KAÇAK AKIM RÖLESİ ARASINDAKİ FARKLAR
Konutlarda, ticari işletmelerde ve endüstriyel tesislerde elektrik arızalarından dolayı can ve mal kaybı oluşma riski yüksektir. Bu nedenle devrenin koruma sistemi, enerjinin üretildiği yerden son kullanıcıya kadar her noktada koruma yapılacak şekilde dizayn edilmelidir. Yük akımı 150 A değerine kadar ki korumalar genelde otomatik sigorta ve kaçak akım rölesi vasıtasıyla yapılır. Bu iki eleman devrelerde koruma amaçlı beraber kullanılır ancak çalışma prensibi ve koruma fonksiyonu anlamında genelde birbiriyle karıştırılır.
Otomatik Sigorta Nasıl Çalışır?
Otomatik sigorta (literatürde minyatür tip devre kesiciler veya otomat olarak da adlandırılır), koruma devresinde bağlı olduğu elemanları aşırı akımlara ve kısa devrelere karşı koruyan devre elemanı olarak tanımlanır. Elektrik devresinde bir aşırı akım ve/veya kısa devre akımı oluşması durumunda otomatik sigortalar devre akımını keserek güvenilir bir koruma sağlar. Devre akımı otomatların etiketinde yazan nominal değerinin altında kaldığı durumda açma yapmaz. Devre akımı nominal değerinin üzerine çıktığında sigortalarında her bir tipin kendi özelliklerine göre farklı şekilde akımı keser. Otomatik sigortalar hem termik hem de manyetik koruma yapabilir. Termik korumada aşırı ısınmanın verdiği etkiyle içerisinde bulunan bimetal element, açma mekanizmasını harekete geçirerek ana kontakların ayrılmasını sağlar. Manyetik korumada ise çok yüksek (kA mertebelerinde) bir akım meydana geldiğinden bobin içerisinde piston manyetik değişimlerde açma mekanizmasını tetikleyerek ana kontakların ayrılmasını sağlar.
Kaçak Akım Rölesi Nasıl Çalışır?
Kaçak akım röleleri devredeki faz-nötr dengesizliğinde meydana gelen kaçak akımı algılayarak kendisine bağlı elektrik ekipmanlarını güvenilir bir şekilde korur. Fazdan giren akım, bir şekilde nötrden çıkar ve bu iki akım normal şartlar altında birbirine eşit olmalıdır. Eğer bu değer farklı ise devrede bir kaçak akım vardır demektir ve kaçak akım rölesi elektrik akımını keser. Kaçak akım oluşmasının başlıca sebeplerinden birisi yalıtım hatalarından kaynaklanan hata akımlarıdır. Bu akımın değeri, mesken veya ticari konut gibi uygulamalarda 30 mA hayat koruma (insan koruma), endüstriyel tesis gibi uygulamalarda 300 mA tesisat (yangın koruma) olarak belirlenmiştir ve bütün kaçak akım röleleri bu akımlara göre koruma fonksiyonunu gerçekleştirir.
Kaçak akım rölesinin çalışmasını açıklayacak olursak; yapısında bulunan toroidal akım trafosunun içerisinden geçen akımın, devreye giren ve devreden çıkan akımların birbirine eşitliği ilkesi çalışır. Çünkü devreye giren ve devreden çıkan akım birbirine eşit olursa sistemde manyetik akı oluşmayacaktır. Devre üzerinde olası bir kaçak akım olması durumunda ise bu belirtilen manyetik akı, toroidal akım trafosunun üzerinde fark akımını oluşturacaktır. Bu fark akımı, kaçak akım rölesi tarafından hızlı bir şekilde algılanarak belirli bir sürede kesilir.
Elektrik devrelerinde koruma yaparken otomatik sigortalar ve kaçak akım röleleri birlikte kullanılır. Bunun nedeni her türlü korumayı sağlayarak konutta, fabrikada, ticari işletmelerde, ofislerde can ve mal güvenliğini sağlamaktır. Her ikisi de devrede akımı keser ancak farklı ölçütleri baz alarak koruma işlemini gerçekleştirir. Otomatik sigortalar, kendi nominal akım değerinin üzerine çıktığında veya kısa devre akımı oluştuğunda devre akımını keser. Ancak kaçak akım röleleri, etiket değerinde bir akım değeri yazsa bile, bu değer kaçak akım rölesinin koruma yaptığı değer değildir. Örneğin 4 kutuplu 30 mA ve 40 A değerinde bir kaçak akım rölesi düşünelim. Devrede sadece 30 mA’lik bir kaçak akım oluşursa devreyi keserek koruma yapacaktır. Devre akımı 40 Amperi geçerse akımı kesmez. Bu yüzden kaçak akım rölesinin etiket değerinde yazan 40 A değeri ana kontaklarının dayanabileceği nominal akım değeridir. Ancak ana akım 40 Amperin üzerine çıktığında otomatik sigortalar devreyi koruyacaktır. Bundan dolayı kaçak akım röleleri ve otomatik sigortalar birlikte kullanılmaktadır.
