Elektrik Kaynaklı Orman Yangınları
Bir ormanda küçücük bir kıvılcım, kuru dal parçaları ve reçine yüklü çam iğneleriyle birleştiğinde, çok kısa sürede geniş çaplı bir yangına dönüşebilir. Bu kıvılcım bazen doğrudan insan kaynaklı olmayabilir. Gözden kaçırılan bir enerji hattı bağlantısı ya da standart dışı bir elektrik tesisatı da ciddi yangınlara yol açabilir. Peki, elektrik kaynaklı orman yangınları ile ilgili elektrik sistemleri orman yangınları açısından neden bu kadar kritik bir tehlike barındırıyor? Hangi elektriksel durumlar risk teşkil ediyor ve bu riskler nasıl azaltılabilir?
Elektrik Sistemleri Yangına Nasıl Zemin Hazırlar?
Elektrik enerjisi kontrollü kullanıldığında güvenlidir. Ancak aşırı yüklenme, gevşemiş bağlantılar, yıpranmış yalıtımlar ve ihmal edilmiş altyapı, elektrik arkı gibi yüksek sıcaklıklı kıvılcımların oluşmasına neden olabilir. Özellikle açık arazilerde ve orman içi geçişlerde bu durum ciddi bir yangın tehdidine dönüşebilir.
Enerji Nakil Hatları (ENH)
Pek çok yörede, yüksek gerilim hatları ormanların içerisinden veya hemen kıyısından geçmek durumundadır. Bu hatlardaki bağlantı noktalarının gevşemesi ya da hatlara temas eden ağaç dalları, kıvılcım oluşmasına neden olabilir. Rüzgârlı havalarda sallanan dallar ile iletkenlerin teması sonucu ortaya çıkan elektrik arkı, kuru zeminle temas ettiğinde yangını tetikleyebilir.
Açık Araziye Kurulan Trafolar ve Dağıtım Panoları
Trafo merkezleri ya da açıkta konumlandırılmış elektrik panoları, orman kenarlarında veya kırsal bölgelerde sıkça görülür. Bu tür sistemlerde çevrede kuru ot ve yanıcı maddelerin birikmesi, aşırı yükten dolayı trafonun ısınması, patlama ya da yağ sızıntısı gibi arızalar yangına doğrudan zemin hazırlayabilir.
Standart Dışı Geçici Elektrik Tesisatları
Özellikle kamp alanlarında, tarım bölgelerinde veya yazlık bölgelerde kullanılan geçici elektrik sistemleri çoğu zaman güvenlik standartlarına uymaz. İzolesi bozulmuş kablolar, kaçak akım koruması olmayan hatlar ve gevşek bağlantılar, dış ortam koşullarında hızla tehlikeye dönüşebilir. Güneş altında çatlamış bir kablonun, kuru çalıların arasında kıvılcım oluşturması için ekstra bir etkiye gerek yoktur.
Elektrik Kaynaklı Yangınların Önüne Geçmek Mümkün mü?
Aslında bu tür yangınlar büyük oranda önlenebilir riskler kategorisine girer. Çünkü bu olaylar çoğu zaman “aniden” değil, “ihmallerin birikimiyle” gerçekleşir.
İletim Hattı ve Ekipman Bakımı
Enerji nakil hatlarının geçtiği ormanlık bölgelerde, hat altı temizlik ve ağaç budama periyodik olarak yapılmalı. Termal kameralarla yapılan kontrollerle, gevşek bağlantı veya lokal ısınma gibi potansiyel riskler tespit edilebilir. İletken temas noktalarında meydana gelen mikrokıvılcımlar, daha büyük arızaların habercisidir.
Ark Algılama ve Otomatik Enerji Kesme Sistemleri
Yeni nesil elektrik şebekelerinde kullanılan ark algılama cihazları, olağandışı kıvılcım oluşumunu tespit ederek sistemi anında kesebilir. Bu sistem sayesinde, yangın daha başlamadan elektrik kaynağı izole edilmiş olur. Gelişmiş haberleşme protokolleri (örneğin IEC 61850) ile çalışan bu sistemler, SCADA üzerinden anlık olarak izlenebilir.
Trafo ve Pano Koruma Önlemleri
Trafo sahaları etrafındaki zemin kuru bitkilerden arındırılmalı. Pano içine yerleştirilen sıcaklık sensörleri, aşırı ısınmayı erkenden haber verebilir. Yangına dayanıklı malzeme kullanımı, koruyucu barınaklar ve gölgelendirme gibi fiziksel önlemler alınmalı.
Geçici Tesisatlar için Denetim Zorunluluğu
Tesisatlar, elektrik mühendisliği yetkisi bulunan kişiler tarafından kontrol edilmeli. Kullanılan tüm kablo ve ekipmanlar, dış ortam koşullarına uygun IP koruma sınıfına sahip olmalı. Koruma elemanları (kaçak akım rölesi, minyatür kesici vb.) devreye entegre edilmeden sistem kullanılmamalı.
Toplum Bilinci + Doğru Mühendislik + Dikkat = Yangınsız Doğa
Kamp yapan biri, kablosunu kuru otların üzerine sererse; bir işletme, trafosunun etrafında çöp biriktirirse; ya da bir belediye, iletim hattı altında düzenli temizlik yapmazsa, yangının sebebi sadece “elektrik” değil, aynı zamanda “ihmal” olur. Toplumsal bilinç, yalnızca görsel duyurularla değil, davranışlarımızı dönüştürmekle başlar.
Elektrik enerjisi yaşamın vazgeçilmezidir. Ama güvenli kurulmamış sistemler, bakımı ihmal edilmiş hatlar veya kalitesiz ekipmanlar, doğayı tehdit eder hale gelir. Bir ormanın kaderi bazen milisaniyelik bir kıvılcıma bağlıdır. Ama o kıvılcımın çıkmaması, alınacak doğru önlemlerle mümkün. Orman yangınlarını önlemek için sadece söndürme sistemlerine değil, elektrik altyapısında güvenlik kültürüne yatırım yapılmalı. Bu, hem mühendislik hem etik hem de ekolojik bir sorumluluktur.
